Wat is borderline?
Inleiding
De term borderline werd eind jaren 30 voor het eerst gebruikt. In die tijd werden psychische stoornissen onderverdeeld in psychoses (verwardheid) en neuroses (angst- en stemmingsstoornissen). Patiënten met verschijnselen die niet goed pasten binnen deze indeling, werden borderline genoemd, wat zoveel betekent als grensgeval.
Lange tijd was er weinig aandacht voor borderline, tot het na 1960 opnieuw in de belangstelling kwam. Tegenwoordig wordt borderline ingedeeld bij de persoonlijkheidsstoornissen. In 1980 werd de aandoening opgenomen in het diagnostisch handboek van psychiaters, de Diagnostic Statistic Manual (DSM), als borderline persoonlijkheidsstoornis. In de dagelijkse praktijk wordt meestal gesproken van een borderlinestoornis of kortweg borderline.
Een persoonlijkheidsstoornis
De meeste mensen hebben zo hun eigenaardigheden. Wanneer iemands persoonlijke eigenschappen heel extreem of hinderlijk zijn voor de persoon zelf of voor anderen kan sprake zijn van een persoonlijkheidsstoornis. Mensen met een persoonlijkheidsstoornis hebben vaak hardnekkige problemen met zichzelf of met anderen en kunnen in andermans ogen vreemd gedrag vertonen. Er zijn verschillende soorten persoonlijkheidsstoornissen. De borderlinestoornis is er een van. Alleen een deskundige kan bepalen of iemand een persoonlijkheidsstoornis heeft.
Verschijnselen en gevolgen
Een van de meest opvallende kenmerken van een borderlinestoornis is dat iemands gevoelens, gedachten en gedrag van moment tot moment sterk wisselen. Iemand met borderline weet vaak niet wat hij wil, verandert snel van mening en slaat telkens een andere weg in. Een 'borderliner' kan impulsief een relatie of vriendschap verbreken of plotseling een baan opzeggen, schijnbaar zonder aanleiding. Dat is voor anderen moeilijk te begrijpen en kan zelfs beangstigend zijn.
Vaak hebben mensen met borderline een onbehaaglijk gevoel over zichzelf en weinig eigenwaarde. Zij zijn bang om in de steek gelaten te worden, of voelen zich eenzaam. Ook zijn ze vaak bang dat anderen hen niet accepteren of zullen afwijzen. Terwijl de buitenwereld daar meestal niets van merkt, kunnen zij zich van binnen leeg voelen.
Borderline is een ingrijpende aandoening. Niet iedereen heeft echter evenveel last van borderline. Naarmate de verschijnselen heftiger zijn, zijn de gevolgen ingrijpender.
Toch ervaren sommige mensen niet uitsluitend negatieve kanten van borderline. Het leven met borderline is zelden saai. Voor anderen kan iemand met borderline vrolijk en spontaan gezelschap zijn.
De verschijnselen en gevolgen van borderline komen op verschillende gebieden tot uiting:
Impulsief zijn
Iemand met borderline kan dolenthousiast beginnen aan een cursus of baan en daar een week later mee stoppen. Of onbesuisd een heel dure aankoop doen en het gekochte de volgende dag al niet leuk meer vinden. Door onverantwoorde uitgaven ontstaan soms grote schulden. Ook het voortijdig afbreken van een studie of baan komt vaak voor.
Wisselende relaties en vriendschappen
Mensen met borderline verwachten veel van anderen en raken daardoor snel teleurgesteld. Een klein meningsverschil kan een aanleiding zijn om boos te worden op de ander of de relatie te verbreken. Als relaties of vriendschappen vaak stuklopen, kan dat het toch al geringe zelfvertrouwen verder aantasten. Daardoor kan iemand de neiging krijgen zich terug te trekken en in een isolement raken. Maar iemand met borderline kan ook van het ene op het andere moment een nieuwe relatie aangaan.
Denken en voelen in uitersten
Mensen met borderline vinden iets leuk, of verschrikkelijk; vinden iemand aardig, of waardeloos, voelen zich geweldig, of heel beroerd. Er is weinig ruimte voor nuance.
Een positieve stemming kan snel omslaan in neerslachtigheid. Voor direct betrokkenen kan deze wisselvalligheid overdonderend en onbegrijpelijk zijn.
Emotioneel gevoelig zijn
Mensen met borderline raken gemakkelijk uit hun evenwicht en kunnen hun gevoelens moeilijk in de hand houden. Vooral de contacten met anderen kunnen spanning oproepen. Maar ook een onverwachte gebeurtenis kan de stemming in positieve of negatieve richting beïnvloeden.
Dissociëren
Het komt soms voor dat iemand het gevoel heeft er niet meer bij te zijn en als het ware wegraakt. Dit wordt dissociëren genoemd. Soms weet de betreffende persoon niet meer precies wat er gebeurd is. Dat is een angstige ervaring.
Verwardheid
Iemand met borderline kan tijdelijk verward of achterdochtig zijn: gedachten kloppen niet met de werkelijkheid. Meestal zijn deze periodes van korte duur.
Zelfbeschadigend gedrag
Gevoelens van leegte, gekwetstheid, boosheid of teleurstelling kunnen bij iemand met borderline zo heftig zijn, dat deze spanning alleen afgewend kan worden door lichamelijke pijn: bijvoorbeeld door te snijden in het eigen lichaam of zichzelf te branden met een sigaret. Vaak doet het beschadigen op het moment zelf geen pijn en geeft het een gevoel van opluchting. Na afloop overheersen schaamte en schuldgevoelens. Soms ontstaan blijvende littekens of gezondheidsproblemen. Veel, maar lang niet alle mensen met borderline beschadigen zichzelf.
Zelfdoding
Mensen met borderline zijn soms zo wanhopig en ongelukkig, dat zij een eind aan hun leven willen maken. Gedachten over zelfdoding zijn moeilijk bespreekbaar, niet alleen voor de persoon zelf, maar ook voor familie en hulpverleners. Toch kan erover praten belangrijk zijn en kan het soms helpen een poging tot zelfdoding voorkomen. Ruim 1 op de 10 mensen met borderline sterft door zelfdoding.
Borderline en andere aandoeningen
De verschijnselen van borderline kunnen ook bij andere psychische stoornissen voorkomen. Het kan lastig zijn om een borderlinestoornis te onderscheiden van bijvoorbeeld een depressie of angststoornis, ADHD of verslavingsproblemen. Het komt ook voor dat een borderlinestoornis juist samengaat met een van deze aandoeningen. Alleen een deskundige kan beoordelen welke behandeling past bij de verschillende problemen.
Borderline en verslaving
Mensen met borderline hebben een grotere kans om verslaafd te raken aan genotmiddelen dan andere mensen. Erfelijkheid kan hierbij een rol spelen, maar ook de verschijnselen van borderline kunnen leiden tot gebruik van genotmiddelen. Sommige mensen met borderline gebruiken alcohol of kalmerende middelen om rustiger te worden (hasj en weed, slaap- en kalmeringsmiddelen); anderen grijpen naar pepmiddelen (speed, cocaïne) om zich minder leeg of somber te voelen.
Genotmiddelen lijken dan een aantrekkelijke oplossing, maar ze kunnen de verschijnselen van de borderlinestoornis ook verergeren. Bovendien kan het gebruik ervan leiden tot verslaving, waardoor er een probleem bijkomt. Het gebruik van genotmiddelen kan daarom een onderwerp van gesprek zijn in de behandeling.
Verloop
Borderline komt vaak voor het eerst tot uiting tussen de 18 en 25 jaar. Dit is een levensfase met grote veranderingen op het gebied van relaties, wonen, leren en werken.
Vóór het 18e jaar kunnen de verschijnselen zich wel voordoen, maar is het moeilijk om borderline te onderscheiden van heftige puberteitsverschijnselen.
Tussen het 20ste en 30ste levensjaar zijn de problemen doorgaans het heftigst. Bij een deel van de mensen met borderline nemen de verschijnselen na verloop van tijd wat af.
Het verloop van de stoornis kan grillig zijn. In een levensfase met veel stress kunnen de klachten weer de kop opsteken.
Het is afhankelijk van de persoon zelf, de levensloop en de eventuele behandeling, hoe de klachten zich ontwikkelen. Een flinke groep komt over de klachten heen; een andere groep leert met de verschijnselen om te gaan. Sommigen houden veel last van borderline.
Hoe vaak komt borderline voor?
De borderlinestoornis is geen zeldzame aandoening. Het is niet zeker hoeveel mensen last hebben van borderline, omdat de diagnose niet altijd gesteld wordt. Naar schatting lijden ongeveer 150.000 volwassenen in Nederland aan de stoornis.
De diagnose wordt bij mannen minder vaak gesteld dan bij vrouwen. De klachten uiten zich bij mannen eerder in agressief gedrag en verslaving, en worden vaak niet herkend als borderlinestoornis. Daar komt bij dat vrouwen eerder hulp zoeken en waarschijnlijk kwetsbaarder zijn voor borderline.
Oorzaken
Inleiding
Over de oorzaken van de borderlinestoornis is nog niet zoveel bekend. Er wordt wel onderzoek naar gedaan. Waarschijnlijk is er sprake van een samenspel van aanleg en ervaringen, die maken dat iemand kwetsbaar is voor borderline. De stoornis komt uiteindelijk tot uiting door omstandigheden die stress met zich meebrengen. Hoe kwetsbaarder iemand is, hoe minder stress nodig is om klachten te veroorzaken.
Aanleg
Er zijn aanwijzingen dat de aanleg voor bijvoorbeeld impulsiviteit en stemmingswisselingen in de hersenen aanwezig is. De hersenen verwerken prikkels op een andere manier. Hierdoor denkt, voelt en handelt iemand met borderline anders dan anderen.
Ervaringen
Naast aanleg speelt de ontwikkeling van de persoonlijkheid een belangrijke rol. Wat heeft iemand in zijn leven meegemaakt en hoe heeft iemand dat ervaren? Het gaat hierbij vooral om emotionele ervaringen in de jeugd.
Veel mensen met borderline voelden zich als kind al angstig en niet geborgen. Iedereen heeft een bepaalde hoeveelheid aandacht, begrip, liefde en bevestiging nodig. Mensen met borderline hebben vaak het gevoel dat zij op dat vlak tekort zijn gekomen. Andere gezinsleden kunnen dat anders hebben ervaren.
Soms heeft iemand met borderline iets ingrijpends meegemaakt, zoals een scheiding of een groot verlies, seksueel misbruik of emotionele verwaarlozing.
Niet iedereen met borderline heeft overigens zulke ervaringen. Het is ook niet zo dat iedereen met dergelijke problemen in het verleden, later borderline krijgt. Hoe dat komt, is nog onderwerp van onderzoek.
Omstandigheden
Borderline steekt vaak de kop op, als iemand op zichzelf komt te staan. Na de schoolperiode breekt een periode vol veranderingen aan. Iemand gaat het huis uit, begint aan een baan of studie en krijgt een relatie. Het leven stelt eisen en brengt successen en mislukkingen met zich mee. Dat gaat gepaard met stress. Iemand met aanleg voor borderline, kan dan in de problemen komen.
Het is waarschijnlijk dat de borderlinestoornis meer voorkomt in de westerse dan in andere samenlevingen. De westerse samenleving biedt weinig zekerheden en er is minder bescherming van familie, religieuze of andere verbanden. De maatschappij stelt hoge eisen en mensen zijn voor een groot deel op zichzelf aangewezen.
[BRON:
Trimbos Nederland, voor informatie over behandeling en omgang met, zie ook de bron]
Of er een spirituele verklaring gezocht kan worden, dat ligt eraan waar je het in wilt zoeken binnen de spiritualiteit. Borderliner is een psychosomatische klacht en heeft dus emotionele oorzaken. Deze kunnen varieëren, maar dit staat zo goed als mogelijk hierboven beschreven.
Je vraagt om een spirituele oorzaak, waar zit je zelf in te denken? Waar zouden we moeten kijken binnen spiritualiteit om de oorzaak te vinden?
Groeten Paul!
Registreer
Aanmelden
FAQ
Zoek
